WORM 23: Daily Chaos #6 WORM Zonder Pand

Depressief zitten we achter onze iMac G3’s op de eerste etage van een voormalige drukkerij in de Hoornbrekersstraat, op de plek waar nu de CoolTower herrijst. Een half jaar eerder zijn we de eerste WORM locatie, een ‘kraakpand’ aan de Rochussenstraat, uitgezet en we houden kantoor naast een junken- en boven en reptielenopvang achterin het Witte de Withkwartier. We zijn dakloos, of eigenlijk podium-loos.

Sascha en Lukas boeken bands in de Calypso, Nighttown theater, het Poortgebouw, WaterFront en Las Palmas. De WORM.shop vindt tijdelijk onderdak op de Mathenesserweg en later in het gekraakte Slaakhuys. Boven op zolder verkent Henk een nog onontdekt gebied, online underground radio en streaming audio. En Hans presenteert live cinema avonden in De Unie, waarbij er zowel geluid als beeld live gerenderd wordt door maar één computer. WAUW! Moeilijk om je te bedenken dat dat 15 jaar geleden vooruitstrevend, ongekend en rete-nieuw was.

De voormalige drukkerij op de 1^e etage is ons aangeboden door medewerkers van het OBR, de voorganger van de gemeentelijke dienst Stadsontwikkeling, die anderhalf decennium later nog steeds even belabberd om weet te gaan met bottom-up initiatieven en on-ambtelijke stadsmakers. Het lijkt de ambtenaren een geschikte plek voor ons underground podium…

Enkele maanden eerder hadden we onszelf in ambtelijk en politiek Rotterdam onmogelijk gemaakt door een aangeboden ruimte in het voormalige Gemeentearchief op de Robbert Fruinstraat af te wijzen. In commissievergaderingen worden we door wethouder Hulman door het slijk gehaald en weggezet als onrealistische schreeuwlelijken met een veel te groot eisenpakket. We hebben enkel geconstateerd dat de aangeboden archiefruimtes vanwege de beperkte hoogte (2.10 m als ik het me goed herinner) alleen geschikt zijn voor een podium met lilliputters en filmvertoningen op TV.

Dom natuurlijk om een gegeven paard in de bek te kijken. We staan 0 – 10 achter en raken compleet uitgerangeerd. Geen pand, geen goodwill bij de politiek, tegenwerking door ambtenaren en een team dat zich meermaals per week met een groepje artiesten, een geldkistje en scheurrol met kaartjes en een paar bakken Chinees bij een etablissement in de stad meldt om de hedendaagse avant-garde een podium te bieden. Vaak op de maandag of dinsdag omdat er dan niet een ander programma staat geprogrammeerd en dat alles voor drie man en een paardenkop…

Op het moment dat het pand op de Hoornbrekersstraat als toekomstig podium wordt aangeboden, besluiten we de brandweer en een bouwkundig ingenieur in te schakelen. Inmiddels hebben we ons flink verdiept in de ambtelijke handboeken en tactieken en geleerd dat je nooit moet zeggen wat je eigenlijk wil, maar dat een onafhankelijk onderzoek dat gestart is met de juiste vraagstelling uiteindelijk de besluitvorming jouw kant op doet rollen. Uit hun onderzoek komt naar voren dat na een investering van anderhalve ton maar liefst 35 personen in ons podium mogen. Wel inclusief medewerkers en artiesten. Zo wordt het dus ons kantoor…

Ondertussen gaan we de boer op met de WORM mechaniek, zoals die gedoopt is door bevriende architecten Césare en Jan (tegenwoordig SuperUse Architecten). Ze hebben het architectonische concept van een verplaatsbare podiuminfrastructuur ontwikkeld, die we om de zoveel jaar kunnen verhuizen naar een nieuw pand of een nieuw gebied. Op die manier is het mogelijk om leegstaande panden te betrekken in randgebieden van de stad tegen lage kosten en kunnen we vooruitstrevende / onrendabele kunst blijven presenteren, zo verkondigen we her en der. Het inzetten van kunstenaars om buurten op te leuken staat dan nog in de kinderschoenen en gentrification is nog geen begrip. We proberen het idee te framen als ‘permanente tijdelijkheid’ maar worden glazig aangekeken…

Vanwege de luchtvochtigheid van de reptielenopvang onder ons kruipt de schimmel omhoog langs de muren. Productiemedewerker Just ontwikkelt een halve hernia omdat hij zich een paar keer per week met een halve PA in zijn Peugeot 205 probeert te vouwen en ondertussen sloffen we van kastje (ambtenarij) naar muur (politiek) en weer terug.

Met de moed der wanhoop togen Hajo en ik naar de Rotterdamse Kunststichting (de RKS), een onafhankelijke club die destijds over de subsidies ging. Met de flamboyante directeur Robbert de Haas bespreken we onze uitzichtloze situatie. We beseffen dat we never nooit een nieuwe plek krijgen zolang ‘de zaak WORM’ niet onderdeel is van een groter huisvestingsprobleem in de culturele sector. Met andere jonge culturele ondernemers (dat was een modewoord destijds) verzameld in het collectief R2002 hebben we geheel toevallig een onderzoek in de steigers staan naar de huisvestingsproblematiek van met name pop- en jongerencultuurorganisaties in de stad. Alleen dat onderzoek kost maar liefst €10.000,-. De onconventionele RKS directeur, die veel sympathie koestert voor jonge initiatieven (bij voorkeur geleid door jonge mannen), heeft nog wel wat losse munten in de zak om dit probleem op de kaart te zetten en belooft en passant de recent aangetreden wethouder Marco Pastors erop te wijzen dat zijn OBR toch echt een breed probleem in de sector veronachtzaamt. En zo gaat er een balletje rollen…

Vanuit R2002 wordt een onderzoeksbureau ingeschakeld, dat korte tijd later tot de conclusie komt dat er een schreeuwend tekort is aan betaalbare ruimte voor startende initiatieven in de cultuursector, dat veel gebouwen in bezit van de Gemeente leeg staan en dat het concept van langdurige contracten met marktconforme huurprijzen losgelaten moet worden om de mismatch tussen vraag en aanbod op te lossen.

Uit de wandelgangen vernemen we dat wethouder Pastors het ondertussen moeilijk heeft om het vastgoedbedrijf OBR onder controle te krijgen. Om o.a. het huisvestingsprobleem voor culturele initiatieven op te lossen en de toenemende hoeveelheid vragen van insprekers en raadsleden in te perken, schakelt hij het bedrijf BZ Bemiddeling van Barend Zuurmond in. Zuurmond was een bekende van Robbert de Haas uit het Haagse circuit die ervaring had met het tijdelijk benutten van leegstaand vastgoed voor culturele doeleinden. Hij krijgt het mandaat om direct voor een aantal initiatieven ruimte te regelen. WORM staat op de shortlist!

Kort na dit nieuws stappen we een klam VOC-pakhuis binnen aan de Achterhaven in Delfshaven. Enkele jaren eerder is de Akzo zeep- en sodafabriek naar de Botlek verhuisd en sindsdien zijn allerlei plannen om het pakhuis en de omliggende woestenij om te toveren tot een kindvriendelijke woon- en leefomgeving vastgelopen. De overdaad aan hondenkak, naalden, hoeren, dealers en kapotjes is niet de belangrijkste reden waarom de ontwikkeling van het pakhuis en de omliggende fabrieksterreinen stil is komen te liggen. Nadat Akzo de deur achter zich heeft dichtgetrokken, is het pand in de fik gestoken door een brandweerman die om de hoek was opgegroeid, zo werd er verteld. Tijdens de bestrijding van de brand zijn grote hoeveelheden soda uit de achtergelaten ketels door het hele pand verspreid geraakt en in de houten binten getrokken. Soda is op zich geen schadelijk stof, maar heeft wel de vervelende eigenschap dat het cellulose oplost, en hout bestaat voor een groot deel uit… cellulose.

We lopen dan ook rond in een deels geblakerd pand waarin het hout ofwel verkoold is of voorzien van harige baarden door het soda probleem. De wanden zijn kaal gebikt en stoffig, op de koude zandvloer liggen stelcon platen, kozijnen zijn dichtgetimmerd of zo lek als een mandje, geen gasaansluiting, geen elektra, een half open riool loost op een beerput voor de deur. En er zijn eigenlijk nog een paar kanttekeningen, vertelt Zuurmond tijdens de rondleiding. Gedurende de periode van leegstand heeft de oude conciërge van de Akzo fabriek, het pand beheerd. De krasse zeventiger Frans heeft een werkplaatsje ingericht waarin hij wat laswerk verricht en aan accu’s knutselt, en hem krijgen we erbij. Oh ja, en het pand is een Rijksmonument dat dus niet aangetast mag worden. We mogen geen spijker in de muur slaan in dit afgefikte, langzaam verterende pakhuis, want het pand moet natuurlijk wel in de oorspronkelijke staat blijven. En ehhh… we moeten de verbouwing helemaal zelf financieren. En ook nog even dit: we kunnen een huurcontract tekenen voor de duur van zes maanden, want er zou zomaar een projectontwikkelaar op een wit paard voorbijkomen terwijl er net een stelletje punkers een langdurige huurovereenkomst heeft gesloten. Daarna is het contract maandelijks opzegbaar.

Of we het zien zitten om hier onze droom te verwezenlijken, is de vraag?

“Hell yeah!” is het antwoord.